De laatste jaren wordt er steeds meer aandacht besteed aan slaap. In die mate zelfs dat weinig slapen het nieuwe roken wordt genoemd! Slaap is recent ook uitgeroepen tot 1 van de 3 pilaren van een goede gezonheid, naast beweging en voeding. Als één van de eerste slaappsychologen in België is het geweldig te merken dat het onderwerp waar je zelf al 13 jaar vol passie mee werkt, eindelijk de aandacht krijgt die het verdient.
De laatst 11 jaar heb ik regelmatig lezingen en opleidingen verzorgd over slaap en één van de zaken die mij telkens is opgevallen, is dat de meeste mensen 1 belangrijk gegeven niet weten over de organisatie van slaap en waak. Namelijk dat het probleem niet altijd tijdens je nacht voorkomt, maar eerder tijdens je dag. Ja, dat lees je goed… je dag! In de wetenschappelijk literatuur spreekt men dan ook niet over een slaapstoornis (sleep disorder) wanneer men over slapeloosheid schrijft, maar eerder over een stress/waak stoornis (arousal disorder). Om te begrijpen waarom dit zo is, duik ik even in de basisfysiologie van ons slaap-waaksysteem.
Slapen en waken worden vanuit 2 aparte circuits of systemen in onze hersenen geregeld: ons slaapsysteem en ons waak-of stresssysteem. Vanwege evolutionaire redenen zijn deze heel nauw met elkaar verbonden. Waarom? Heel eenvoudig, omdat slapen enorm gevaarlijk is! Wanneer we slapen zijn we volledig weerloos en dus ook een makkelijke prooi voor roofdieren. Om deze reden heeft ons waaksysteem een directe link met ons slaapsysteem, zodat die ten allen tijden de werking van het slaapsysteem kan onderbreken. Dit gebeurt wanneer het niet zeker is of het nu effectief veilig genoeg is om te slapen, of wanneer we om een andere reden waakzaam moeten zijn. En daar wringt nu net het schoentje! Deze link is ontstaan omdat wij vroeger echt wel levensbedreigende redenen hadden om wakker te liggen, namelijk leeuwen en hyena’s of nabij liggende stammen die ons dorp wilden binnendringen,… noem maar op. Maar al deze redenen zijn verdwenen in onze huidige maatschappij. En toch liggen we wakker, maar nu omdat we een presentatie moeten geven, omdat onze kinderen ons zorgen baren, omdat de relatie niet meer zo goed zit,… noem maar op. Hoewel dit geen levensbedreigende factoren per se zijn, reageert ons stresssysteem wel op dezelfde manier.
In veel van de gevallen dat mensen ’s nachts de slaap niet kunnen vatten, is dit te wijten aan een overactief en rigide geworden waaksysteem. Deze overactivatie ontstaat omdat we van ’s morgens tot ’s avonds in onze hoogste versnelling functioneren, waardoor ons slaapsysteem ten onrechte onderdrukt blijft. Want dat is hoe deze 2 systemen zich verhouden: het waak- of stresssysteem krijgt altijd voorrang. Zolang dit niet gezakt is naar een lagere versnelling geeft het in essentie de boodschap aan het slaapsysteem dat het nog niet veilig is om in te slapen. Dit zorgt ervoor dat het slaapsysteem belemmerd wordt. Jammer genoeg gaan mensen dan vaak op een verkeerde manier proberen hun slapeloosheid aanpakken, omdat de juiste informatie eigenlijk niet voor handen is. Hierdoor gaan ze naast hun overactief waaksysteem, ook het slaapsysteem verstoren en ontregelen. En dan is het niet evident om dit zomaar op te lossen met wat yoga sessies of een ademhalingsoefening… Dan moet zowel het slaapsysteem gestabiliseerd worden, als meer flexibiliteit in het waaksysteem aangebracht worden.
Wil je zelf meer weten hoe jouw slaap-waak ritme werkt en of je functioneren overdag toch niet belemmert wordt door verkeerde afstemming van je slaap en waaksysteem? Of herken je jezelf als moeilijks slaper of heb je veel last van stress? Neem dan gerust contact op met Brainwise en dan kijken we samen waar jouw groeipunten liggen en maken we een planning op om jouw slaap-waakritme juist af te stellen.