Vorig weekend was het weer zover, de verschuiving van zomer- naar wintertijd. Deze omschakeling vind ik persoonlijk altijd het fijnst, want we winnen namelijk een uurtje. Het is ook elke keer de tijd van het jaar dat de discussie rond deze omschakeling weer voluit in de media komt. Dit jaar zou het wel eens de laatste keer kunnen zijn! Toch merk ik dat de meeste mensen absoluut geen idee hebben waar deze hele discussie nu werkelijk op slaat en wat de consequenties zouden zijn voor hun dagelijks leven mochten we ofwel het zomeruur ofwel het winteruur permanent opleggen.
Om dit te schetsen, moeten we even opnieuw in ons hoofd duiken en verhelderen hoe daglicht een effect op ons slaap-waak ritme heeft. Het is namelijk zo dat ons slaapsysteem in ons brein bestaat uit 2 belangrijke processen (2-processen model van Borbély, 1982) die met elkaar interageren: proces S, een homeostatisch proces dat onze slaapdruk of slaapbehoefte weerspiegelt, en proces C, onze circadiane klok die niet alleen onze slaap, maar enorm veel andere fysiologische processen in het lichaam programmeert. Processen zoals veranderingen in lichaamstemperatuur, bloeddruk, hormoonproducties, verteringsprocessen, aandacht en concentratie, geheugenprocessen, worden door dit klokmechanisme naadloos op elkaar afgestemd. Op deze manier heeft ons lichaam eigenlijk elke ochtend een 24-uurs plan klaarliggen voor de verschillende stappen van die dag. Een kwestie van goed georganiseerd te zijn! Cruciaal voor dit klokmechanisme is dat het elke ochtend (en dus niet elke avond!) een lichtprikkel krijgt om dit volledige 24uurs plan op af te stemmen. Dat is ons ‘groen’ licht! Go!
De zomertijd werd oorspronkelijk ingesteld om ’s avonds zo lang mogelijk te kunnen genieten van zonlicht en op die manier ook te besparen op elektriciteitskosten. En zoals de meeste mensen gaan we de term ‘zomertijd’ vooral associëren met gezellige avondjes op het terras, genietend van de late zonsondergang. Geen wonder dat zoveel mensen kiezen voor een permanente zomertijd! Alsof dat beeld dan ook het hele jaar van toepassing zou zijn. Maar niets is minder waar! Het probleem bevindt zich in de ochtenden. Dat is ook de reden waarom we eind oktober opnieuw naar winteruur overschakelen, omdat het steeds langer duurt voor de zon opkomt en dit heeft een negatief effect op ons brein en ons lichaam. We krijgen namelijk die noodzakelijke lichtprikkel veel te laat of helemaal niet (als je al vroeg uit de veren moet en nog voor het ochtendgloren op je bureau zit). Mensen merken dat ze vermoeider zijn wanneer hun wekker afloopt, ook al is dit toch steeds hetzelfde uur (dat hoop ik toch voor jou, anders moeten we nog eens een stevig praatje maken…). Waar het vroeger een half uurtje duurde vooraleer men zich fris en monter voelde, duurt dit nu veel langer. Het kan je hongergevoel in de ochtend verstoren, waardoor je minder eet tijdens het ontbijt. Je bloeddruk raakt ontregelt, je aandacht en concentratie verschuiven. Het kan zelfs een invloed hebben op het slaaphormoon, melatonine, dat je ’s avonds aanmaakt, omdat deze productie ook deels afhankelijk is van diezelfde lichtprikkel in de ochtend! Al deze verstoringen zorgen voor een stijging in auto-ongevallen tijdens de ochtendspits. Het zorgt ervoor dat onze kinderen dat belangrijke startschot voor het brein te laat krijgen. Dat resulteert in een verstoord cognitief systeem (aandacht, concentratie, geheugen, leervermogen) en ondermijnt hun prestaties. Het zorgt ervoor dat mensen in- en doorslaap klachten krijgen en zo een slaaptekort opbouwen. Over de effecten hiervan kan ik nog wel even doorgaan. En ondanks al de duidelijke wetenschappelijke bewijzen, zou het Europees parlement en het merendeel van de bevolking toch willen kiezen voor de zomertijd? Omdat we dan wat langer een glaasje wijn op ons terras kunnen nuttigen tijdens de zomermaanden?? Seriously?
Of durven we te kiezen voor een maatregel dat in essentie onze gezondheid op lange termijn verbetert? Dat onze kinderen toelaat beter te presteren en zich beter te ontplooien, dat mensen een steuntje in de rug geeft in de reeds donkerdere maanden van het jaar. En dat onze slaap zelfs kan verbeteren, omdat het ’s avonds sneller donker wordt en we zo ook sneller ons slaaphormoon gaan produceren?
Deze beslissing mag niet gezien worden als een bijzaak. We leven al in een maatschappij die eigenlijk niet is afgestemd op onze eigen fysiologie en de effecten daarvan kunnen we niet negeren. Laten we voor deze keer de moed hebben om wel te kiezen voor een maatregel die een gezond functioneren voor ogen heeft. Een maatschappij die zich ook aanpast aan de mens, in plaats van altijd andersom.
Maar dat is natuurlijk maar mijn bescheiden mening 😊…
Merk je dat je last krijgt van die donkere maanden, lees dan zeker onze blog van vorig jaar nog eens, waarin tips worden meegegeven om hiermee om te gaan: https://www.brainwise.be/blog/de-donker-maanden-doorkomen-zonder-slaap-of-vermoeidheidsklachten
En zoals eerder al gezegd: sunshine every day keeps the doctor away!
Aisha Cortoos
Klinisch Psycholoog - Psychotherapeut - Doctor in de Psychologie
Slaap/stress expert